Yangi O'zbekiston - xalq manfaati uchun davlat xizmatlarini isloh qilish
O'zbekistonda birinchi davlat xizmatlari markazlari besh yil avval davlat xizmatlaridan keng foydalanishni ta'minlash, xizmatlardan foydalanish vaqti va moliyaviy xarajatlarini qisqartirish, aholining davlat organlari ularga qanday xizmat ko'rsatayotganidan mamnunligini oshirish vositasi sifatida tashkil etilgan
XKMlar jismoniy va yuridik shaxslarga xizmatlarni “bir darcha” tamoyili asosida yetkazib beradi, bu orqali aholi bir idoraga bir marta tashrif buyurish orqali xizmatdan foydalanishi mumkin. Tez, sifatli va shaffof xizmat ko'rsatish byurokratiya va ma'muriy to'siqlardan qochishni talab qiladi. Bu ofislar o'rtasida hujjatlar va ma'lumotlarni raqamli uzatish qobiliyatini talab qiladi. Va nihoyat, davlat xizmatlarini ko'rsatish uchun huquqiy hujjatlar va ma'muriy reglamentlar talablariga rioya etilishini ta'minlash zarurati paydo bo'ladi.
Davlat xizmatlari ko‘rsatish sohasidagi islohotlarni muvaffaqiyatli amalga oshirish, ularni huquqiy qo‘llab-quvvatlash maqsadida Adliya vazirligi tizimi tarkibida XKMlar tashkil etildi.
“Fuqarolar o‘rniga hujjatlarni ko‘chirish” tamoyili davlat xizmatlarini ko‘rsatishning markaziy tamoyili sifatida belgilandi. Bu sohani tartibga solish bo‘yicha mustahkam huquqiy baza yaratilgan, xususan, “Ma’muriy tartib-taomillar to‘g‘risida”gi va “Litsenziyalash, ruxsat berish va xabardor qilish tartib-taomillari to‘g‘risida”gi qonunlar asosida har bir xizmat bo‘yicha ma’muriy reglamentlar qabul qilingan.
Amalga oshirilgan huquqiy-tashkiliy chora-tadbirlar natijasida XKMlar fuqarolar duch keladigan muammolarni hal etish, davlat tashkilotlari va fuqarolar o'rtasidagi munosabatlarni soddalashtirish markaziga aylandi.
O‘zbekiston XKMlarida ko‘rsatilayotgan xizmatlar soni va turlari izchil ortib bormoqda.
Birinchi tashkil etilgan markazlar orqali 37 ta xizmat ko'rsatilayotgan bo'lsa, bugungi kunda 280 turdagi xizmatlar XKM orqali ko'rsatilmoqda. Faqat 2022 yilda 100 ta yangi xizmat taklif etildi. Markazlarga har kuni 40-45 ming nafar fuqaro tashrif buyuradi va shu kungacha 45 million xizmat koʻrsatish amalga oshirildi.
2022-yil davomida 12 millionga yaqin davlat xizmatlari ko‘rsatildi, bu 2017-yilga nisbatan 83 barobar ko‘pdir.Davlat xizmatlarini ko‘rsatish uchun zarur bo‘lgan hujjatlar soni 221 tadan 95 taga (57%) qisqartirildi.
Fuqarolar va tadbirkorlik subyektlarining murojaatlari bo‘yicha pochta orqali 28 turdagi davlat xizmatlarini ko‘rsatish bo‘yicha yangi amaliyot yo‘lga qo‘yildi.
Bu fuqarolarga XKM yoki vakolatli organlarga ikkinchi marta borishdan qochish imkonini beradi.
XKM binolari O‘zbekiston bo‘ylab, jumladan, mamlakatimizning qishloq va chekka hududlarida istiqomat qiluvchi fuqarolar uchun zamonaviy, qulay va qulay bo‘lishini ta’minlash borasida katta ishlar amalga oshirildi.
Respublikaning 208 ta tuman va shaharlarida XKMlar tashkil etilgan. 180 ta XKM uchun zamonaviy binolar barpo etildi, 79 tasi davlat-xususiy sheriklik asosida tashkil etildi. O‘zbekistonning chekka, tog‘li hududlarida, tuman shahar markazlaridan 50-100 kilometr uzoqlikdagi 138 ta XKM filiallari tashkil etilgan. Mahalliy fuqarolar endi xizmatlardan foydalanish uchun uzoq safarlarga borishlari shart emas.
Bugungi kunda XKMlarda tashrif buyuruvchilar uchun zarur bo‘lgan barcha qulayliklar, jumladan, elektron navbat tizimlari bilan jihozlangan kutish xonalari, axborot stendlari, o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish burchaklari, tibbiy yordam, kitob javonlari va bolalar maydonchalari, Wi-Fi zonalari, kafelar mavjud.
Eshitish va nutqida nuqsoni bo‘lgan fuqarolarga qulaylik yaratish maqsadida surdo tarjimonlik xizmati ham tashkil etilganini alohida ta’kidlash joiz. 2022-yil davomida ana shunday fuqarolardan 254 nafariga xizmat ko‘rsatildi.
Raqamlashtirish xizmatlarini yetkazib berish va blokcheyn texnologiyasi
Adliya vazirligi O‘zbekistonda davlat xizmatlarini raqamlashtirish bo‘yicha misli ko‘rilmagan ishlarni amalga oshirdi. So‘nggi 3 yilda FHDYo bo‘limining 60 milliondan ortiq arxiv hujjatlari skanerdan o‘tkazilib, raqamli shaklda saqlandi, bu O‘zbekistonda FHDYo xizmatlarini ko‘rsatishni raqamlashtirish imkonini berdi.
Raqamlashtirish natijasida axborot tizimida oila tarkibini aniqlash imkoniyati yaratildi.
Shuningdek, fuqarolik holati dalolatnomalarini qayd etish tartibiga ekstraterritorial tamoyil belgilandi.
Fuqarolik holati dalolatnomalarini qayd etish bilan bog‘liq davlat xizmatlarini ko‘rsatish jarayoni “doimiy takomillashtirish tamoyili” asosida ishlab chiqilmoqda.
Fuqarolik holati dalolatnomalarini elektron shaklda qayd etish tizimiga blokcheyn texnologiyasining kiritilishi ushbu yozuvlarning ishonchliligi va xavfsizligini kafolatladi.
Adliya vazirligi arxiv hujjatlarini ro‘yxatga olish tizimida saqlash, qayta ishlash va raqamlashtirish uchun zarur bo‘lgan zamonaviy server qurilmalari va uskunalari bilan jihozlash, Ma’lumotlarni qayta ishlash markazini (MAM) yaratishga ko‘maklashdi.
Ushbu texnologiyani FHDYo yagona elektron arxivida qo‘llash mavjud byurokratik jarayonlarga barham berdi va xizmat ko‘rsatish sifatini oshirdi, fuqarolarning hayotiy voqealari haqidagi ma’lumotlarni xavfsiz saqlash va ulardan foydalanishni soddalashtirdi.
Mobil aloqa va ekstraterritorial tamoyil asosida taqdim etiladigan xizmatlar
O‘zbekistonning chekka hududlarida yashovchi fuqarolarga ko‘maklashish maqsadida mobil davlat xizmatlari tashkil etildi. Birgina 2022 yilning o‘zida 800 mingdan ortiq mobil aloqa xizmatlari ko‘rsatildi.
Maxsus moslashtirilgan avtomashinalar zamonaviy axborot-kommunikatsiya vositalari bilan jihozlangan ushbu XKM vazifasini bajaradi.
2019-yildan boshlab davlat xizmatlari markazlari orqali ko‘rsatiladigan barcha xizmatlar “ekstrahududiy” tamoyili bo‘yicha yo‘lga qo‘yildi.
Bu aholiga nima beradi? Fuqarolar va tadbirkorlar qayerda yashashi va ro‘yxatdan o‘tganligidan qat’i nazar, o‘zlariga qulay joylarda xizmat ko‘rsatish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Aholini onlayn xizmatlardan xabardor qilish muhim vazifadir
Bugun O‘zbekistonda elektron hukumat tushunchasidan ko‘ra ko‘proq raqamli hukumat haqida gapiramiz. Bu borada zarur huquqiy baza va infratuzilma yaratilib, “Raqamli O‘zbekiston – 2030” Davlat dasturi qabul qilindi.
Fuqarolarni davlat xizmatlaridan onlayn foydalanishga o‘rgatish, ularning bu boradagi malakasini oshirish muhim ahamiyat kasb etdi. Bu boradagi muhim qadamlardan biri XKMlarda o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish burchaklari tashkil etilgan bo‘lib, ulardan foydalanishga mijozlarga xizmat ko‘rsatish bo‘yicha yordamchilar rahbarlik qiladi, bu esa fuqarolarga onlayn xizmatlardan sodda tarzda foydalanishga yordam berdi.
Xususan, fuqarolar tomonidan onlayn rejimda foydalanilgan davlat xizmatlari 2020 yilda 3,1 million, 2021 yilda 8,4 million, 2022 yilda 11,8 millionni tashkil etdi.
Bunda o'z-o'ziga xizmat ko'rsatish burchaklari muhim ahamiyatga ega bo'lib, zarur moddiy jihozlar bilan jihozlangan va Internet tarmog'iga ulangan. Bunda XOQ xodimlari tashrif buyuruvchilarga onlayn xizmatdan foydalanishning afzalliklari haqida zarur tushuntirish va maslahatlar beradi.
2022-yil 1-avgustdan davlat xizmatlari tizimiga shaxsiy identifikatsiya qilish uchun “Mobil-ID” joriy etildi. Ushbu muqobil identifikatsiyalash vositasi "vebdan ilovaga" tamoyilini to'liq amalga oshirishga xizmat qildi.
“Mobil-ID” tizimi ishga tushishiga ko‘p vaqt bo‘lmagan bo‘lsa-da, 750 mingga yaqin fuqaro ro‘yxatdan o‘tish orqali ushbu tizimdan foydalanishni boshladi.
Aholidan talab qilish taqiqlangan hujjatlar roʻyxati tasdiqlandi
Davlat xizmatlarini koʻrsatishda byurokratiya va qogʻozbozlikni kamaytirish maqsadida Oʻzbekiston fuqarolaridan 73 turdagi hujjat va maʼlumotnomalarni taqdim etish zarurati bekor qilindi, 200 dan ortiq tartib-qoidalar soddalashtirildi.
Bu har yili 20 milliondan ortiq kishi ortiqcha qog‘ozbozlikdan, idoralarga borishdan ozod bo‘lib, aholining davlat idoralariga borishi bilan bog‘liq 300 milliardga yaqin mablag‘ni tejashga yordam berganini anglatadi.
Endilikda fuqarolardan talab qilib bo‘lmaydigan hujjatlarga shaxsni tasdiqlovchi hujjatlar va fotosuratlar, mehnat daftarchalari kiradi. Bu hujjatlarni talab qilish amaliyoti so‘nggi 80 yil davomida amalda bo‘lib, fuqarolarning g‘ashiga tegib, hafsalasi pir bo‘lgan. Hujjatlarni talab qilishning kamayishi davlat va fuqarolar o‘rtasidagi munosabatlarni tubdan yaxshilash imkonini berdi.
Bir fuqaroning so'rovi orqali bir nechta xizmatlar taqdim etiladi
Fuqarolarning idoradan idoraga ko‘chib o‘tish vaqtida vaqtni behuda o‘tkazishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun xizmatlar strategik jihatdan to‘ldirildi – fuqarolarning yagona murojaati asosida o‘zaro bog‘liq bo‘lgan davlat xizmatlari kompozitsion shaklda taqdim etildi.
Masalan, ota-onalar farzandining tug‘ilishini XKMda qayd etishda bir vaqtning o‘zida chaqaloqni poliklinikaga ro‘yxatdan o‘tkazish, yangi ota-onalarga bir martalik nafaqa olish uchun ariza yuborish, chaqaloqni doimiy manzilda qayd etish va navbatga qo‘yish ishlarini olib boradi. davlat maktabgacha ta'lim uchun. Bu bir marta ajratilgan barcha natijalarga yagona jarayon orqali erishish nafaqat yangi ota-onalarning vaqtini va moliyaviy resurslarini tejaydi, balki ularning 15 ta alohida hujjat topshirish zaruriyatini ham yo'q qiladi. O‘zbekistonda har oyda qayd etilgan o‘rtacha 70 000 ta tug‘ilish uchun ota-onalarning davlat idoralariga 280 000 tashrifi saqlanib qolgan. Buning natijasida fuqarolar 11 milliard so‘mdan ortiq mablag‘ni tejashga muvaffaq bo‘ldi.
Proaktiv xizmatlarni taqdim etish
O'z tashabbusi bilan proaktiv davlat xizmatlarini ko'rsatish yo'lga qo'yildi, bu davlat tashkilotlari fuqarolarga muayyan vaziyatda zarur xizmatlardan foydalanishni taklif qilishini anglatadi.
Masalan, 2022-yil noyabr oyidan boshlab nogironligi bo‘lgan 18 yoshgacha bo‘lgan va 18 yoshgacha bo‘lgan inson immunitet tanqisligi virusi keltirib chiqaradigan kasallikka chalingan bolalarga to‘lanadigan nafaqalar, shuningdek, 18 yoshgacha bo‘lgan bolalarga parvarishlash bo‘yicha nafaqalar tayinlash tizimi joriy etildi. fuqarolardan qo'shimcha hujjatlarni talab qilmasdan "proaktiv shakl".
Biz ushbu sohadagi mutaxassislardan biri estoniyalik mutaxassis Marten Kaivats ekanligiga o'z vaqtida rozi bo'lamiz, u "eng yaxshi xizmat - bu siz uni olganingizni hatto sezmaganingizdir".
Davlat xizmatlari markazlari bepul yuridik maslahat markazlari sifatida faoliyat yuritmoqda
O‘zbekiston “Madad” nodavlat notijorat tashkilotining yuridik maslahat bo‘limlari tuman va shahar XKM binolarida joylashgan bo‘lib, huquqiy masalalar bo‘yicha bepul birlamchi yuridik yordam, jumladan, onlayn maslahat va tushuntirishlar beradi. Ushbu xizmat aholining xolis huquqiy yordamdan xabardorligi va undan foydalanish imkoniyatini oshirishga yordam berdi. 2022-yilning to‘qqiz oyida ushbu vositalar orqali 120 ming 530 nafar fuqaroga bepul yuridik yordam ko‘rsatildi.
XKM xizmatlarini ko'rsatishni monitoring qilish
Vaziyat markazlari strategik boshqaruvga vaziyatli yondashuvni amalga oshirishning eng samarali vositalaridan biri sifatida tan olingan. Har kuni 300 dan 1500 gacha abituriyentlar FHDYo va FHDYo organlariga tashrif buyurishadi. Xizmat ko‘rsatish sifati va tezligini nazorat qilish, bu boradagi muammolarni o‘z vaqtida aniqlash maqsadida Adliya vazirligi huzurida Vaziyat markazi tashkil etildi.
Vaziyat markazining integratsiyalashgan markazlashtirilgan ombori turli manbalardan olingan ma'lumotlarni birlashtiradi va undan boshqaruv qarorlarini qabul qilishda yo'naltirish uchun foydalanadi. U taqdim etilayotgan xizmatlarning masofaviy monitoringi, prognozi va tahlilini soddalashtirishga yordam beradi, shu bilan birga xodimlarning ishini va axloqiy qoidalarga rioya qilishini baholaydi.
Dinamik rivojlanayotgan vaziyatlarni izchil, har tomonlama tahlil qilish asosiy muammolar va muammolarni aniqlashga va ularni hal qilish uchun eng yaxshi echimlarni topishga yordam beradi.
Fuqarolarning XKMdan qoniqish darajasi ortib bormoqda.
Adliya vazirligi xalqaro tashkilotlar bilan yaqin hamkorlikda fuqarolarning davlat xizmatlaridan qoniqish darajasini doimiy ravishda o‘rganib kelmoqda. Yevropa Ittifoqi va Birlashgan Millatlar Tashkiloti Taraqqiyot Dasturi bilan hamkorlikda amalga oshirilayotgan “O‘zbekiston qishloqlarida davlat xizmatlari ko‘rsatishni yaxshilash va boshqaruvni takomillashtirish” loyihasi doirasida uchinchi shaxs tomonidan XKMga tashrif buyuruvchilar o‘rtasida anonim so‘rov o‘tkazildi. Unda markazlarga tashrif buyurgan fuqarolarning 90 foizi ko‘rsatilayotgan xizmatlardan qoniqish hosil qilgani, xalqqa murojaat qilgan xodimlarning yordamiga yuqori baho berilgani aniqlandi.
Muayyan paradigmalar almashinuvi sodir bo'ldi.
“Fuqarolar o‘rniga hujjatlarni ko‘chirish” tamoyili shunchaki balandparvoz gap emas, balki haqiqat ekanligini O‘zbekiston aholisi ko‘rib turibdi. O‘zbekiston Davlat xizmatlari markazlari Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev tomonidan ta’kidlangan “Xalq davlat idoralariga emas, davlat idoralari xalqqa xizmat qilsin” degan umummilliy maqsadni hayotga tatbiq etish yo‘lida faoliyat yuritmoqda. Fuqarolarga yo'naltirilgan ish rejimini izlash fuqarolarning ehtiyojlarini chinakamiga qondiradigan yangi echimlarni innovatsion izlashga undaydi.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti Taraqqiyot Dasturi va Yevropa Ittifoqi hamkorligida amalga oshirilayotgan hukumatni rivojlantirish loyihasi ushbu yoʻnalishda amalga oshirilgan asosiy islohotlarni qoʻllab-quvvatladi.
O‘zbekistondagi Davlat xizmatlari markazlariga tashrif buyurgan har bir kishi ulardagi yaratilgan muhit, xizmatlar sifati va tezligi doimiy ravishda takomillashtirib borilayotganini ko‘rishi mumkin. Albatta, hali ham kamchiliklar mavjud, ular doimiy ravishda bartaraf etilmoqda. Bizning maqsadimiz davlat yordamiga murojaat qilgan har bir fuqaroga eng yuqori standartlarni taqdim etishdir.
Hudayor Meliev
O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirining o‘rinbosari